Contos – arzua.net

04/04/196012/06/2020

Unha chusca visita

Na sección “De sol a sol”, do xornal “La Voz de Galicia”, o 4 de abril de 1960 apareceu un relato co título “Un extraño forastero”. Firmao Bocelo, que foi o pseudónimo do periodista Pedro de Llano (director de “La Voz de Galicia”, “El Ideal Gallego” e “El Progreso”). Reproducímolo a continuación:

Apareció por Mellid y su aspecto impresionaba. Paraguas al brazo, cámara fotográfica al hombro, creo que bombín y una rigidez de ademanes que a algunos vecinos les pareció tipicamente inglesa.
-Debe de ser un personaje importante – se comentó.
Un peón caminero le ofreció sus servicios. No fue fácil entenderse, pero por fin aquel extraño caballero aceptó, y entre él y su acompañante sostuvieron durante horas un diálogo pintoresco, a base de señas. El extranjero supo dar a entender que quería vino, y se le sirvió; más tarde entró en un café donde pidió algo que nadie supo entender.
-Abeta…-decía, o algo así.
Resolvió el problema una chica que portaba un par de cafés. Era café lo que quería. La segunda vez, su acompañante ya lo pidió en idioma extranjero.
-Duas abetas…
Como no lo entendían, aclaró con suficiencia:
-Dous cafés, home. A ver si entendedes…
La cosa se puso mal cuando el forastero indicó por señas que quería dormir. Antes hizo cavar un poco al peón, para saber en qué trabajaba. Después fue llevado a una pensión, y no le gustó. La segunda tampoco. Entonces expresó su deseo de trasladarse a Lugo, y le trajeron un taxi que tampoco le agradó.
Alguien, más astuto, le mostró un mapa de Europa y le pidió indicase cuál era su país. Le fueron señalando varios: Inglaterra, Francia, Alemania… Decía que no. Por último, manejando el dedo como una ruleta, y mirando al tendido, dejó caer el dedo olímpicamente sobre Rumanía.
-Xa me parecía a mín. E un espía ruso -comentó su solícito acompañante. Y salió disparado en busca de la Guardia Civil.
En presencia del tricornio el extraño personaje se mostró mucho más claro. Cuando se le pidió la documentación, ya supo contestar:
-Inmediatamente, señores…
-Logo sabe falar…
Resultó ser un paisano de Arzúa.
-No creo que sea ningún delito vestir de esta manera y hablar por señas-explicó.
Y le dieron la razón, incluso cuando se le pidió la licencia de armas porque se le había visto asomara una pistola del bolsillo. Era de agua…
Todavía hoy en Mellid -la visita ocurrió hace unos días-, la gente se ríe de tan chusca visita. Y sobre todo el doctor Lafuente, joven y dado al humor, que según me cuentan, pasó uno de los ratos más felices de su vida.
BOCELO

| Moitas grazas a Jesús Bendaña que nos enviou este recorte de prensa

02/01/197006/12/2021

O inventor Leite e a súa “lucha” na fonte da praza

Don Ramón Leite era o propietario de “Recauchutados Leite”, un negocio situado no baixo do antigo Rexistro da Propiedade (actual Rúa Santiago número 42), no que empregaba unha máquina da súa invención para reparar os pinchazos dos coches, que funcionaba cunhas planchas que daban calor e derretían o neumático. Pero está máquina que reparaba pinchazos, non foi o único invento deste veciño de Arzúa que vivía nas casas de Valiño: tamén inventou unha máquina para limpar verquidos no mar que el mesmo foi probar a Vigo, e traballou nun motor de auga por electrólise que quixo adaptar ao seu Seat 800 (inicialmente branco, pero que logo pintou de azul clariño), este coche modificado por Ramón Leite non tiña tubo de escape, so unha reixa de aireación no lado dereito e era o que o propio Leite usaba para desprazarse.

Este home era pequeno, coxo, e sempre falaba castelán. Se algunha vez se pasaba bebendo, recuperábase durmindo no chan da actual Rúa Fonte.

Pois nunha noite de esmorga, na que se xuntaron varios borrachos na praza de Arzúa, unhos cantos colleron ao noso inventor e metérono na fonte que veu a ocupar o lugar do palco na praza, e Ignacio ou Nasiño, o criado de Ramonciño, natural da Serra de Outes, mentres miraba para Ramón Leite, mollado de pes a cabeza, dicía como falando para si “Lúchate carallo, lúchate. Xa te ían a luchar na casa”.

Casualidades da vida, parece ser que esa fonte que houbo na praza, tiña un sistema feito coa caixa de cambios dunha vespa que facía ir cambiando os chorros, ideado entre varios arzuáns e no que contribuíu Don Ramón Leite co seu enxeño, antes de ser remollado nela.

Este peculiar inventor rematou os seus días en Santiago, na casa da súa filla.

01/01/194006/12/2021

Xan do Recho e o Laberco

Grazas ao número 1 da revista “Uila noua: voceiro arzuán”, publicado en 1986, sabemos deste conto que recolleu Manoel Cajaravile Pensado no seu libro “Debullando Folklore” (A Coruña 1983). Na revista publicouse con un debuxo de J. Fonte. A continuación reproducimos o conto:

Eu na miña vida vin dúas persoas que se levaran tan mal como Xan do Recho e máis o Laberco. Decote andaban rifando, í eso que vivían porta con porta.
Xa tiveran dous preitos: ún pola auga do regadía, e outro por un carballo.
O máis fermoso do caso foi que o carballo non era de ningún. O carballo nacera entre a leira dún e máis a do outro, pro como estaba metido no camiño do río, resultóu sere do Estado.
Entre abogados, escribentes, viaxes a cidade e outras cousas quedaron polas portas.
Un día saía da casa o recho coa cabra á corda, e o Laberco que estaba na porta díxolle:
-¿Onde vas con ese castrón?
-¿E logo ti non ves que é unha cabra?
-Non estou a falar contigo; estou falando coa cabra.
Xa se armou
Pubricado por M. CAJARAVILLE PENSADO no libro”Debullando Folklore”, A Coruña 1983.

10/06/193128/02/2020

Os que pagaron o chiculate

No número 487 da publicación “Vida Gallega: ilustración regional” publicado o 10 de xuño de 1931, na sección “Contos d’o Turreiro” Avelino Rodríguez Elías recolle un conto escrito en galego, que non ten desperdicio:

Co monopolio dos trasportes mecánicos por carreteira acabaronse as competencias, hastra qu, o Goberno da Repúbrica ordenou de darlle unha volta, consentindo outra vez as loitas an’tras empresas pra ben do púbrico.
Por maís qu’o púbrico ven ser, no fin de contas, quen paga os vidros esnaquizados.
¿Que non? Pois ehi vos vai unha historia antiga.
Foi polos derradeiros anos do século pasado, na´quil tempo das delixencias, que non sei por qué ll’habían chamar así, pois a verdá é que non había cousa menos delixente.
Dende Santiago hastra Lugo faguía servizo unha delixencia d’isas, e como non tiña quen lle fora a man, cobraba por viaxeiro e maís por bulto o que lle da’ba gana.
A empresa gañaba diñeiro coma terra.
Maís non hai cousa que desperte a cobiza d’uns com’as ganancias d’outros, e á empresa do conto logo lle saleu un competidor.
Foi éste outra empresa que puxo unha delíxencia na mesma liña.
A empresa vella coidou que ll’iba ser fácil arredar do seu camiño a empresa nova, y-encomenzou por rebaixal-os prezos.
A empresa nova fix’o mesmo.
A vella tornou a rebaixar.
A nova inda puxo os prezos maís de rastro. Pol-las vistas tiña cartos d’abondo para mantel’a competencia.
Chegou a vella a pol-o asento a dous reas e os bultos a rial.
Mais á nova non ll’importou: puxo o asento a rial e os bultos de valde.
A vella levou cada viaxeiro por un cadelo.
A nova, compretamente gratis.
Coma non era pusibre rebaixar máis, a vella tornou a faguelo-o mesmo.
D’aquela a nova xa non lle abondou leval-os viaxeiros de valde, senón que enriba. inda lles deu chiculate, cando chegaban a Arzúa.
A vella tivo que dar chicolate con bizcoitos, pra non quedar por debaixo.
Xa non quedaba máis que faguer.
Destonces os da empresa nova foron ver ós da vella, e dixeronlle:
– Xa viron vostedes que nós non estamos dispostos a non nos deixar vencer.
– Nosoutros tampouco – responderos os contrarios,
– Máis isto non debe seguir, porque’estamos faguendo o primo tanto vostedes como nosoutros.
– Iso nin que decir ten.
– Pois logo debíamos enterdernos.
-Alá vostedes.
-¿Mais vostedes estarían dispostos a chegar a un entendemento?
-Según.
-Axuntando as duas empresas.
-Pensarémol-o
-Pois pénseno.
Vaia se o pensaron, porque a cousa ben merecía que botasen contas.
Total, que s’axuntaron as duas empresas, puxeron os prezos que lles deu a gana; e os que tiveron que coller dimpois aquílas delixencias, non soyo pagaron o asento, senón tamen o chiculate e mail-os bizcoitos qu’engoliran os viaxeiros anteriores.

01/01/197921/07/2020

Levábanse mal unha sogra máis unha nora

Antón Santamaría e Dorothé Schubarth recolleron en Maroxo, en 1979 este conto, narrado por unha muller chamada Salomé. Compartimos o audio e transcribimos o texto:

Levábanse mal unha sogra máis unha nora, entonces, á sogra, deulle un accidente e botou unha chea de días sin resucitar, pero non morreu. E xa a levaban para ir enterrar. Levábana, iban xa con ela na caixa, pero, naquel día iban as caixas abertas, non iban tapadas coma ahora. E pasaron por baixo dun carballo, e iban os homes con ela, a hombros, e ela aquel alto que iba na caixa, volveulle o sentido, e veu que a levaban na caixa e levantou sentada e enganchouse na pola dun carballo. E despois, claro que se houbo que ir con ela para casa, dende logo. Pero despois, ao cabo dun ano morreu, morreu de verdade, e iban con ela e a nora choraba por ela (facía que choraba), e dicía: “Miña nai non a és, miña sogra é mal dito, ¡adios nai do meu home!, ¡adiós nai do meu home!, ¡arredar do carballo que non faga como o ano pasado!”.

01/01/196007/03/2020

Unha multa con algo de “exceso”

Arzúa e rica en “contos”, transmitidos de xeito oral, e seguramente verídicos ou cunha base certa. Non son doados de datar, nin están moitos recollidos, pero todos forman parte do patrimonio inmaterial dos arzuáns e merecen ser preservados. A continuación reproduzo literalmente un atopado en internet por alguén que firma como “O Perello” e a quen lle debemos agradecer que preservara para todos uns poucos de estes “contos”. Dateino no, 1960, pero ben podería ser de dez anos antes (ou despois). Calquera contribución sobre esta ou outra historia de Arzúa será benvida no enderezo info (arroba) arzua.net:

Hai nos baixos da casa do concello dous portelos a ambolosdous lados da porta principal, que dan acceso ó oco por donde se descolgan as pesas do reloxio. Aínda cando eu era un rapaz, adoitaban estar abertas. Os cativos íamos alí con esa mistura de curiosidade e medo que impoñían aquelas enormes espadas de Damocles. Pero o seu interior tamen era alivio para vexigas apuradas de xente de paso por ese lugar.
E aquí arranca o conto de hoxe. Un bo día, un veciño dunha parroquia deste concello (creo recordar que S. Martiño de Calvos), estaba regando no serrín que cubría o solo de un deses ocos co que lle sobraba no corpo, cando foi sorprendido in fraganti por un garda municipal. Éste, decidiu escarmentar ó infractor e espetoulle unha multa por “horinar en los bajos del ayuntamiento” e un importe dunhas 15 pesetas que daquela era algo así como 30 euros de agora.
O pobre do veciño, subiu ás oficinas do xulgado, que se atopaban arriba, do lado que da á calle do Norte buscando a Victoriano, a quen coñecía, coa esperanza de que lle aforrase as 15 pesetas. E chegado xunto del, díxolle si habería maneira de quitarlle a multa ou, se non toda, alomenos “quitarlle algo”. Victoriano mirou o papeliño da multa e coa súa sorna habitual, contestoulle: “Como non lle quite a H a horinar…”
|Copiado do blog Contos de Arzúa